Bewustwording van patronen en reflectie met NLP

Hoe NLP helpt verborgen patronen te herkennen en negatieve herinneringen te herschrijven.

Dagelijks hebben we problemen. Soms hebben we te maken met meningsverschillen thuis of met een samenwerking die niet zo lekker loopt op het werk. En anders hebben we last van ongewenste gevoelens of zorgen over de toekomst. Andere keren zijn we te kritisch op onszelf terwijl we aan de andere kant toch ook wel weten dat we ons trots mogen voelen. Maar waarom is het nou zo moeilijk om je gewoon goed te voelen en in verbinding te blijven met je partner, familie, collega’s en bovenal verbinding met jezelf te behouden?

Dat komt omdat ons brein een patroonherkenning gereedschap is. Iets waar veel mensen niet bij stilstaan is dat ons brein al ruim 250.000 jaar aan het ontwikkelen is om jou te helpen overleven. De beste overlevingsstrategie is om veel te vermijden en voldoende zekerheid en patronen op te zoeken zodat je veiligheid voorspelbaar wordt. De paradox helaas is dat je daar meestal niet gelukkig van wordt en het tevens de grootste blokkade vormt voor groei.

Hoe word je dan wel gelukkig? Het goede nieuws is dat dit met NLP en persoonlijke groei mogelijk is, het minder goede nieuws is dat gelukkig worden jouw eigen taak is. Voor jouw reptielenbrein maakt het niet uit of je gelukkig of ongelukkig oud wordt, die wil slechts dat jij overleeft. Geluk, rust en verbinding zijn dus je eigen verdiensten van de investering die jij in jezelf maakt. Geluk, rust en verbinding vind je door innerlijk werk – door de reis naar binnen te maken (en niet door nog meer nieuwe spullen te kopen).

Het feit is echter dat slechts 7% van ons iets doet met persoonlijke ontwikkeling, therapie of coaching. Het percentage dat daarvan serieus investeert in zichzelf is nog veel kleiner. Veel van ons leven nog in de illusie dat externe factoren hun ervaring van het leven bepalen. Hoe kom je erachter of je vooral extern gericht bent of intern gericht? Door jezelf de volgende reflectie vraag te stellen: ‘Wanneer ik een ongewenst gevoel heb, ga ik dan (1) van alles ondernemen, kopen, drinken, eten, afspreken om me weer goed te voelen? Of ga ik (2) even stil zitten en maak ik, eventueel samen met een coach of therapeut, de reis naar binnen om mijn gevoel te omarmen?’. Denk ook eens na over: ‘Hoeveel tijd en geld spendeer ik aan optie 1 en hoeveel geld en tijd spendeer ik aan optie 2?’. Daarin zitten waardevolle inzichten.

Kortom, gelukkig zijn wordt niet bepaald door je omstandigheden, maar door de wijze waarop je met je omstandigheden omgaat. Het lef hebben om uitdagingen aan te gaan, je dromen achterna te durven gaan en risico’s te nemen. Voor mij persoonlijk zijn er twee gebeurtenissen in mijn leven geweest die mij hiervan bewust hebben gemaakt.  

Levensles: Het verleden staat niet gelijk aan de toekomst

Voor mij was het een openbaring dat ik leerde betekenis te geven aan de gebeurtenissen in mijn leven. Ik kan moeilijke gebeurtenissen de betekenis geven dat ik een slachtoffer ben van “het universum, god of met mijn vinger naar andere wijzen” waardoor ik vastloop en verdrietig bleef maar ik leerde ook een betekenis te geven aan diezelfde gebeurtenissen die mij uiteindelijk kracht, zelfstandigheid en autonomie hebben opgeleverd.

Gebeurtenis 1: Vanaf de basisschool tot aan de middelbare school werd ik gepest. Het voelde alsof ik anders was, er niet bij hoorde, en dit werd dagelijks bevestigd. Het begon met nare opmerkingen van klasgenootjes. Ik was lang, dun, lelijk, had sproetjes, hazentanden en rood haar. Later werden dit opstootjes met fysiek geweld. Ik was elke dag vreselijk bang om naar school te gaan omdat ze me in groepen zouden opwachten.

Tot aan mijn 15^de heeft een gebrek aan zelfvertrouwen me achtervolgd. Ik had duidelijk een minderwaardigheidscomplex. Pas toen ik dat jaar voor het eerst over NLP las, leerde ik dat ik zelf de betekenis aan de gebeurtenissen kon geven. Dat ik zelf kan bepalen hoe ik omga met negatieve gebeurtenissen in mijn leven. Dit inzicht gaf mij de ruimte om de betekenis van het pesten te veranderen in iets wat kracht geeft.

Gebeurtenis 2: Op mijn 16^de overleed mijn moeder aan borstkanker, ze was mijn veiligheid en rustpunt in mijn leven.  Ze heeft hard gevochten voor haar leven, maar heeft het niet gered. Natuurlijk was ik verdrietig en soms nog steeds wel. Wat ik hier uiteindelijk van geleerd heb is dat het leven kort is. Daarmee leerde ik de schoonheid en het belang van het leven enorm te waarderen. En op dat moment nam ik de beslissing om mij te bevrijden van persoonlijke beperkingen en  onnodige angsten.  In een NLP opleiding leerde ik vervolgens hoe ik dit kon doen en kreeg ik de technieken om zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Durf te doen

Een van de belangrijkste lessen die ik als jongen geleerd heb is van mijn vader, hij zegt altijd “Care to Dare”. Het is een mindset dat je een veilige omgeving voor jezelf en anderen creëert en dat je je vandaar uit durft te ontwikkelen en durft om hulp te vragen. 

Ga op ontdekking! Leef je jeugd, ga nieuwe uitdagingen aan. Hoe moe je ook bent, hoeveel problemen je ook hebt of hoe kansloos je situatie ook lijkt te zijn. Als je de kans hebt om te verbeteren, ook al is het maar een uurtje, investeer dat uurtje, je zal merken dat het uiteindelijk makkelijker wordt.

Ons brein is een leermachine, een effectieve machine die constant naar   overeenkomsten en nieuwe patronen op zoek is. Maak hier zo veel mogelijk gebruik van. Er bestaat geen falen, alleen maar feedback! Durf te experimenteren omdat je hierdoor op een natuurlijke manier steeds nieuwe dingen leert en jezelf ontwikkeld.

Durf te vragen

In mijn jeugd was ik veel te lang bang om hulp te vragen bij mijn ontwikkeling. Ik dacht dat ik mensen lastig viel. Dat mensen niet op mij zaten te wachten. Totdat ik ontdekte dat mensen graag helpen. En dat het vragen om hulp de ander in de gelegenheid stelt om die hulp te bieden. Er ging een wereld voor mij open.

Een fundamentele behoefte van ieder mens is een bijdrage te leveren aan het leven van een ander. De ander helpen, op welke manier dan ook, is iets wat ons als mens goed doet. Wanneer jij duidelijk voor jezelf hebt wat voor doelen jij wilt bereiken, dan kan je ook specifiek om hulp vragen aan die mensen die jou verder kunnen helpen. Het zal je verbazen hoeveel mensen bereid zijn om je een stap verder te helpen in je ontwikkeling. 

Reflectie is het gereedschap voor persoonlijke groei, door je met NLP tools (Neuro linguïstisch programmeren) bewust te worden van je patronen in je denken, voelen en handelen, krijg je weer grip op je eigen leven.

Reflectie niveaus (Carroll, 2010): 

De reflectieniveaus van Carroll beschrijven de diepgang van reflectie en bestaan uit zes niveaus. 

1. Nul reflectie

Strijd om het gelijk

Dat kan gepaard gaan met een heleboel stress, waardoor er nóg meer verstarring in ons denken optreedt. Er kan een strijd om het gelijk ontstaan, die met zoveel emoties gepaard gaat dat er een blokkade van ons logisch denken optreedt. Ieder kan naar zijn/haar eigen idee nog maar één kant op. Als communicatie een strijd wordt, is het vaak lastig om nog tot goede oplossingen te komen. Basale processen in onze hersenen zitten daarbij in de weg. De activiteit van het limbisch systeem, het deel van de hersenen dat de emoties regelt, wordt groter. Tegelijkertijd daalt de activiteit van de frontale cortex, het deel van de hersenen dat we gebruiken om logisch na te denken en beslissingen te nemen. We reageren dan dus alleen nog vanuit ons sentiment in plaats van vanuit ons hoofd. De negatieve emoties krijgen de boventoon. Dit leidt tot impulsieve beslissingen en ongecontroleerd gedrag.

Verstoorde verhoudingen 

Je zult merken dat de strijd dan vaak nog alleen gaat over de communicatie zelf en over de verstoorde onderlinge verhoudingen. Er wordt dan gestreden over wie het voor het zeggen heeft en wie we het gelijk gunnen. Als onze emoties hoog oplopen: tijdens een ruzie thuis of tijdens een emotionele vergadering op je werk, kunnen je zelfreflectie en je inlevingsvermogen je volledig in de steek laten. Dan is het tijd voor een pauze. Neem die tijd om je eens af te vragen hoe het eigenlijk komt dat anderen anders denken en hoe erg dat eigenlijk is. Het beter begrijpen van je eigen drijfveren en die van anderen, draagt vaak bij aan de oplossing. Je gaat dan kijken naar wat wél kan in plaats van dat je je laat meeslepen in een strijd. Je kijkt dan eerder naar de overeenkomsten en raakpunten in plaats van naar de verschillen.

2. Empathische reflectie

Welke verklaring geef je aan wat anderen doen?

Misschien heb je altijd snel je oordeel klaar. Vooral als anderen het niet met je eens zijn of iets op jou aan te merken hebben. Maar is jouw oordeel juist? Om dat te begrijpen dien je je mentaal – dus in gedachten – helemaal in die ander te verplaatsen. Stap in de schoenen van de ander. Kijk door zijn of haar bril. Blik in dezelfde richting en ga uit van dezelfde uitgangspunten. Het lijkt dan alsof je zelf die persoon bent. Je hoort wat die andere persoon hoort, je ziet wat hij of zij ziet en je voelt wat hij of zij voelt. En daardoor zul je zijn of haar overtuigingen, wensen, gevoelens en gedachten beter begrijpen. Zo zul je wat de ander zegt en doet, beter kunnen plaatsen. Daar zet je je eigen standpunt weer naast.

3. Relationele reflectie

Wisselen van perspectief

Kort gezegd komt het erop neer dat je van binnenuit naar anderen leert kijken en van buitenaf naar jezelf. Je moet je kunnen voorstellen dat wat andere mensen voelen of denken anders kan zijn dan wat jij zelf voelt en denkt, maar dat dat niet per se slecht is. Het is alleen anders. Dat betekent overigens ook niet dat je het per se eens hoeft te zijn met die ander. Begrijpen is niet hetzelfde als begrip hebben. Terwijl jij je mentaal verplaatst in de belevingswereld van de ander, houd je je eigen perspectief nog steeds voor ogen. Je vertrekt alleen vanuit hetzelfde vertrekpunt als de ander en kijkt naar de problemen met dezelfde achtergrondinformatie.

Doordat je je er meer bewust van wordt wat jij en de ander voelen, zul je ook beter begrijpen wat er in het contact tussen jou en de ander gebeurt. Je ziet dan in, hoe jouw gedachten over jezelf en anderen de communicatie kunnen beïnvloeden en hoe de actie van de één, een reactie bij de ander kan uitlokken. Goed kunnen communiceren draagt bij tot een betere beheersing van je emoties en tot stabielere relaties. Goed mentaliseren bevordert effectieve communicatie, prettig samenwerken en samenleven, want je begrijpt jezelf en de ander beter.

4. Systeem Reflectie

Systeem reflectie laat jou zien hoe jij wordt bewogen vanuit onbewuste patronen en dynamieken uit jouw familiesysteem. Wanneer je hier inzichten uit haalt, geeft een familieopstelling vaak ruimte voor een nieuwe beweging bij persoonlijke vraagstukken of patronen die steeds weer terugkeren. Familieopstellingen zijn een methode binnen het systemisch werk om snel inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van een vraagstuk. De grondlegger van het systemisch werken was de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger (1925-2019), die familieopstellingen eind jaren tachtig ontwikkelde tot een volwaardige methode.

Het systemisch werk gaat ervan uit dat we allemaal deel uitmaken van groepen en dat we binnen die groepen én binnen onszelf gedreven worden door onbewuste patronen en dynamieken. Een familie, maar ook een klas, een sportclub, een streek, een land, de samenleving: het zijn allemaal systemen in zichzelf.

Met een opstelling wordt een ruimtelijk en visueel beeld van een systeem weergegeven. Dat gaat zeker niet alleen over personen in het systeem. Het gaat vooral over de manier waarop onze families met de geschiedenis omgegaan zijn en hoe ze pijnlijke situaties overleefd hebben. Die manier van overleven van onze (voor)ouders is vaak de bron van patronen. En patronen worden vaak (onbewust) doorgegeven.

5. Zelfreflectie

Socrates zei ooit: “Het niet-onderzochte leven is het niet waard om geleefd te worden.”

En hoewel dit gezegde zeker waar is, is zelfreflectie niet per se iets dat gemakkelijk te beoefenen is. We leven in een ongelooflijk snelle wereld. Onze mobiele telefoons zoemen constant, sociale media bellen eindeloos en Netflix heeft altijd wel iets nieuws om te bingewatchen.

De tijd nemen voor reflectie is een beetje een verloren kunst. De meesten van ons leven helaas een ononderzocht leven.

Dat zou niet zo moeten zijn. Er zijn maar weinig dingen die waardevoller zijn dan zelfreflectie.

Maar wat is zelfreflectie precies? En wat zijn enkele eenvoudige manieren om het te beoefenen?

In dit artikel gaan we het wat, waarom en hoe van zelfreflectie bespreken.

Klaar? Laten we beginnen…

Wat is zelfreflectie? Definitie van zelfreflectie

Simpel gezegd is zelfreflectie (ook bekend als “persoonlijke reflectie”) de tijd nemen om na te denken over, te mediteren over, te evalueren en serieus na te denken over je gedragingen, gedachten, houdingen, motivaties en verlangens. Het is het proces van diep in je gedachten, emoties en motivaties duiken en het grote “Waarom?” erachter bepalen.

Met persoonlijke reflectie kun je je leven analyseren op zowel macro- als microniveau. Op macroniveau kun je het algehele traject van je leven evalueren. Je kunt zien waar je naartoe gaat, bepalen of je tevreden bent met de richting en indien nodig aanpassingen doen.

Op microniveau kun je je reacties op specifieke omstandigheden en gebeurtenissen evalueren. Geil Browning, Ph.D., praat over persoonlijke reflectie als volgt:

“Reflectie is een diepere vorm van leren die ons in staat stelt om elk aspect van een ervaring te onthouden, of het nu persoonlijk of professioneel is — waarom iets plaatsvond, wat de impact was, of het opnieuw zou moeten gebeuren — in tegenstelling tot alleen maar herinneren dat het gebeurde. Het gaat om het aanboren van elk aspect van de ervaring, het verhelderen van ons denken en het aanscherpen van wat er echt toe doet voor ons.”

Zelfreflectie beoefenen vereist discipline en intentionaliteit. Het vereist dat je even stilstaat bij de chaos van het leven en gewoon de tijd neemt om na te denken en te peinzen over je leven, wat voor veel mensen niet gemakkelijk is. Maar het is een ongelooflijk waardevolle oefening.

6. Transcendente reflectie

Transcendentale reflectie verwijst naar een hoge, diepgaande kennis die verder gaat dan de alledaagse logica en inzicht biedt in het bestaan. In verschillende tradities, zoals Vaishnavisme en Mahayana, wordt deze wijsheid geassocieerd met het begrip van de werkelijkheid door middel van reflectie en meditatie. Volgens de Purana en andere bronnen is het een intrinsieke kennis die de geest van een individu raakt als deze in overeenstemming is met zijn Essentie.

Wil je hier dieper op ingaan of deze aanpak integreren in jouw coachingpraktijk? Bekijk de NLP Opleiding Agenda en ontwikkel jezelf als Coach!