Waarom vervallen veel mensen vaak in hetzelfde (belemmerend) gedrag? Hoe komt het dat het ene team goed werkt, en het andere team niet? Het antwoord én de oplossing kun je vinden met systemisch werken. Als manager of coach is het een waardevolle ‘tool’ om de groei van je team of coachee te bevorderen. In dit artikel legt NLP en systemisch coach Petra Zijderveld uit wat systemisch werken is, en hoe je het als coach of leidinggevende kunt toepassen in je werk.

Wat is systemisch werken? 

Petra: “Systemisch werken betekent in mijn ogen het geheel overzien en daarin mensen weer de juiste plek in laten nemen. Als mens nemen we allemaal deel uit van bepaalde ‘systemen’, zoals een organisatie, een afdeling, een team en je familie. Bij systemisch werk kijk je waar iemand vandaan komt en welke plek en rol iemand in dit systeem inneemt.”

“Daarbij gaan we uit van 3 basisprincipes; binding, ordening en balans. Binding betekent dat alles en iedereen erbij hoort. Ordening gaat over dat iedereen zijn eigen plek heeft binnen een systeem, gebaseerd op een natuurlijke ordening. Balans gaat over het vinden van een gezond evenwicht tussen geven en nemen.”

Systemisch werk: de juiste plek innemen 

Elk systeem wil in ‘evenwicht’ zijn. Dat betekent o.a. dat mensen op de juiste plek in het systeem staan, en dat er balans is tussen geven en nemen. Is dit niet het geval, dan staan zowel individu als de groep niet in hun kracht en realiseren ze niet hun volledige potentieel.

Petra: “In een familiesysteem zie je bijvoorbeeld dat ouders geven (dat wat ze kunnen geven) en kinderen nemen (dat wat ze gegeven wordt). Als daarin een ongezond evenwicht is ontstaan, heb je te maken met een zogeheten ‘verstrikking’. Dan word je als kind bijvoorbeeld de moeder van je moeder of de partner van je vader. Je staat niet op de juiste plek in het systeem, waardoor je niet in je kracht staat als mens. Dit kun je terugzien in andere levensdelen (systemen), in de vorm van belemmerende gedragspatronen. Bijvoorbeeld op werk, of in je relatie.”

De juiste plek in een systeem is de plek waarbinnen iemand in zijn kracht staat en daardoor tot zijn volle potentieel kan komen.

Hoe gebruik je systemisch coachen als coach?

Systemisch coachen gaat om bewustwording. Coaches die zijn opgeleid in systemisch werk gebruiken hiervoor systemische opstellingen waarbij ze werken met ‘representanten’. Heb je geen opleiding gedaan tot systemisch coach, pas dit dan niet zomaar toe, zegt Petra. “Als je niet weet wat je doet moet je niet zomaar opstellingen toepassen, anders kun je het systeem nog meer uit balans brengen.” 

“Wat je wél kunt doen als coach, is naar de gehele omgeving van de coachee kijken, in plaats van enkel naar het individu. Onderzoek wat er aan de hand is binnen de gehele context. Maak de plek van de coachee in een systeem en zijn gedrag zichtbaar door de juiste vragen te stellen. Onderzoek samen of dit de coachee uit zijn kracht haalt, of juist in zijn kracht zet. Herkennen is de eerste stap naar verandering, erkennen de tweede stap.” 

Als je met een systemische blik kijkt zie je de verborgen dynamieken en/of structuren achter de gebeurtenissen.

Blijf uit de drama driehoek

Na deze bewustwording onderzoek je hoe de coachee binnen de context weer op zijn juiste plek kan komen, legt Petra verder uit.“Zorg in dit proces ervoor dat coachee uit de dramadriehoek blijft. Men is vaak geneigd in een slachtofferrol te stappen en met de vinger naar de ouders of manager te wijzen. Echter, als de coachee meent iets tekort te zijn gekomen, dan heeft hij of zij daar nu zélf voor te zorgen. Laat als coach de coachee inzien dat hij zélf de regisseur is van zijn leven. Onderzoek samen wat de coachee nodig om verder te kunnen. Daarbij kun je diverse (NLP) coaching technieken inzetten.” Aldus Petra.

Begeleid de coachee met krachtige vragen en coaching tools, zodat de coachee zélf de mogelijkheid heeft om weer naar de juiste plek terug te gaan.

Hoe kun je systemisch werk toepassen als leidinggevende?

Wie denkt dat je alleen als coach kunt werken met systemisch werk, heeft het mis. Ook voor leidinggevende kan systemisch werk tot mooie inzichten en oplossingen leiden. Bijvoorbeeld bij conflicten, of voor teams die niet optimaal functioneren.

Petra: “Medewerkers die niet op hun juiste plek of in de juiste rol zitten, zwemmen vaak tegen de stroom in. Dit kost enorm veel energie. Zodra de mensen binnen het systeem weer op de juiste plek zitten, gaan ze daarentegen in hun kracht staan en gaat het weer flowen.”

Hoog ziekteverzuim en verloop? Kijk naar het geheel!

Petra vervolgt: “Als medewerkers niet op de juiste plek zitten en niet gelukkig zijn, kun je last hebben van een hoger ziekteverzuim of hoger verloop. Kijk dan als leidinggevende met een systemische blik naar het geheel; wie doet wat in welke functie? Welk (belemmerend) gedrag wordt vertoond en wie staat waar? Staan ze op die plek en in die rol in hun kracht? Doet iedereen datgeen waarin de kwaliteiten volledig tot uiting komen en waar ze gelukkig van worden?”

Door dit in kaart te brengen zie je waar het vastloopt. Als manager kun je met deze inzichten tot mooie oplossingen komen. Mits het top-management er klaar voor is er wat mee te doen. Bijvoorbeeld het loslaten van rigide functieomschrijvingen, en nieuwe ‘rollen’ creëren waarin de kwaliteiten van mensen weer tot hun recht komen. Daarbij is het als organisatie wel belangrijk dat de missie en visie door de hele organisatie heen sijpelen, zodat alle neuzen dezelfde kant op wijzen.

Trek niet aan een dood paard

Is het topmanagement er (nog) niet klaar voor om iets te veranderen in het systeem? “Trek niet aan een dood paard, want dan loop je leeg als leidinggevende.” Adviseert Petra. “Stel jezelf altijd op zowel zakelijk als privé de vragen: Kan ik mijn omgeving beïnvloeden of veranderen? Zo ja, ga het gesprek aan. Zo nee, kun je bij jezelf wat veranderen zodat het kan blijven stromen? Is het antwoord nee? Kies dan voor jezelf, en stap uit het systeem. Je kunt alleen dat fixen waar jij verantwoordelijk voor bent.”

Wil jij hier meer leren over leren? Tijdens de NLP Master Practitioner laat Petra jou kennis maken met systemisch werk. Klik hier voor meer informatie.