Elementen voor mentale veerkracht 

De kern van veerkracht zichtbaar maken met het SI-model

Een model waarmee je de kern van een probleem waarmee een cliënt zich meldt, eerst blootlegt vóórdat je start met interventies. Dat is in het kort waar de nieuw ontwikkelde techniek Systemic Integration op neerkomt. Daarbinnen speelt veerkracht een mooie en vooral onmisbare hoofdrol.

Klik hier om het hele artikel te lezen in het tijdschrift!

Er is niet één unieke methode of aanpak om veerkrachtig te worden of te zijn. Diegene die beweert van wel, mist wellicht zelf veerkracht. Of op zijn minst een flexibel wereldmodel. Veerkracht, of eigenlijk beter mentale veerkracht genoemd, is de optelsom van alle persoonlijke ontwikkelingen in je leven. Populaire uitspraken zoals dat je met persoonlijke ontwikkeling succes bereikt of gelukkig wordt, schieten te kort als het gaat om veerkracht. Vragen als hoe jij je verhoudt tot het ziek worden of het overlijden van een geliefde, geven een diepere betekenis aan persoonlijke ontwikkeling dan bezig zijn met de vraag hoe je zoveel mogelijk geluk kunt vergaren. Geluk is een bijzaak. Of een cadeau van het universum. Je kunt je daarom maar beter voorbereiden op de werkelijkheid, en dus ook op moeilijke tijden. Daarin laat je namelijk zien hoe je zelf bent. Vragen als wie jij wil zijn en wat het meest belangrijk is, worden getest in moeilijkere tijden.

Upper limit 

Met het nieuwe Systemic Integration model of het SI-model dat door ons, Roderik Kelderman en Petra Zijdeveld, werd ontwikkeld, krijg je grip op en inzicht in de benodigde elementen voor mentale veerkracht. Voordat we daarin duiken, is het belangrijk te benoemen dat mentale veerkracht twee kanten op werkt; enerzijds heeft het betrekking op je potentie (je upper limit) en anderzijds heeft het betrekking op je capaciteit om te herstellen van een tegenslag (tragedie). Potentie of upper limit gaat over hoeveel stress, verantwoordelijkheid en druk je aankunt terwijl je nog steeds op een hoog niveau presteert en ook balans houdt in jezelf. Waar ligt jouw upper limit? Helaas is het zo dat de meesten van ons niet onze ‘upper limit’ opzoeken. Dat is enorm zonde. Je komt in ieder geval de blokkades in je eigen mentale veerkracht tegen, dat is een feit. Waar zou de upper limit van bijvoorbeeld Elon Musk, een man met een enorm vermogen tot daadkracht en veerkracht, liggen? Hier mag wat ons betreft meer onderzoek naar worden gedaan binnen ons vakgebied NLP.

Tragische ervaringen

Dan hebben we de kant van mentale veerkracht, die over het herstellen van tegenslag (tragedie) gaat. Hier draait het om de vraag uit wat voor nest je komt en wat je hebt geleerd over omgaan met tragedie. En ook op welke leeftijd je dat meemaakte. We zouden durven stellen dat jonger opgelopen tragische ervaringen later in het leven zouden kunnen leiden tot een zwakker vermogen tot mentale veerkracht binnen diezelfde thematiek (mits je hieraan gewerkt hebt). Een mooi voorbeeld is Elvis Presley. Hij was geboren met de tragische ervaring van een overleden tweelingbroertje in het kraambed, verloor op jonge leeftijd zijn moeder en groeide in armoede op in Memphis. Muziek was zijn inspiratie. Hij blonk uit met zijn talent en harde werk. Privé leek hij zowel de rol van zijn moeder als vader op zich te hebben genomen. Vanuit zijn verleden kan er een gevoeligheid zijn ontstaan om voor iedereen te zorgen, zowel in het gezin als in het bedrijf. De eenzaamheid die wellicht daaraan ten grondslag lag, zou zomaar een voedingsbodem geweest kunnen zijn voor zijn verslaving.

Beschermende en herstellende functie 

Ervaringen opgedaan tijdens de kindertijd bepalen voor een deel onze persoonlijkheid en spelen een belangrijke rol bij onze veerkracht. Wanneer we kijken naar mentale veerkracht, dan is het belangrijk om met onze cliënten te kijken naar de gehele som der delen. Waar verliest iemand zijn mentale veerkracht? Wat is de kern daarvan? Je mentale veerkracht is dynamisch: je voelt je niet ‘vanzelf’ goed in je vel. Je mentale veerkracht wordt geregeld op de proef gesteld door interne en externe factoren. Veranderingen, stress of tegenslagen kunnen ons uit evenwicht brengen. Hoe sterk je uit balans raakt, is uiteindelijk afhankelijk van hoe veerkrachtig jij bent. Mentale veerkracht vervult twee belangrijke functies in het behouden van ons mentaal welbevinden. Ten eerste vormt het een buffer tegen stress en ten tweede zorgt veerkracht voor herstel van je mentaal welbevinden wanneer dit een deuk kreeg. Het zorgt dat je kan ‘terugveren’ na tegenslagen. Mentale veerkracht heeft dus zowel een beschermende als herstellende functie. Tijdens ons onderzoek naar mentale veerkracht hebben we in de afgelopen jaren een aantal belangrijke elementen ontdekt die wij hebben samengevoegd in wat we Systemic Integration zijn gaan noemen.

Systemic Integration 

Systemic Integration heeft als doel om de kern van een probleem, zoals verlies van mentale veerkracht, zichtbaar te maken. In het SI-model wordt de cliënt gevolgd in plaats van de eigen expertise van de coach of therapeut. Het SI-model diagnosticeert daarmee precies de plek waar iemand tegen het probleem aanloopt. Veel specialisten hebben een (beperktere) visie voor de oplossing voor iemands probleem. Een therapeut gespecialiseerd in cognitieve gedragstherapie ziet vooral een oplossing in schema’s en gedachtenpatronen. Een coach gespecialiseerd in NLP ziet vaak een oplossing met inzet van een NLP-techniek. Een huisarts of psychiater ziet geregeld een oplossing met medicatie. De overduidelijke valkuil die vaak over het hoofd wordt gezien, is dat deze aanpak van de betreffende specialist misschien niet de beste is voor de cliënt op dat moment. Zo gaan in de praktijk soms cliënten van hulpverlener naar hulpverlener om weliswaar steeds een stapje dichter bij de oplossing te komen, maar waarin tegelijkertijd jaren voorbijgaan voordat de kern wordt ontdekt. Systemic Integration is ontwikkeld om deze valkuil te voorkomen. Dit model (h) erkent het fenomeen van onze eigen filters als therapeuten, coaches en hulpverleners en zorgt ervoor dat de cliënt de informatie zelf geeft. Deze verwijde, neutrale blik of holistische kijk, is wat de cliënt vaak nodig heeft om tot een juiste behandeltechniek of methode te komen. De begeleider of coach in het SI-model is daarmee slechts een observant, die de eigen filters naast zich plaatst en scherpzinnig waarneemt zonder oordeel.

De methode 

In het SI- model hebben wij drie basiselementen ontdekt die een belangrijke rol spelen bij een blokkade of uitdaging van de cliënt. Dit zijn de omgeving (The Field), het lichaam (The Body) en de geest (The Mind). Daarnaast bevindt zich in het model nog een oplossingsprincipe: The Self. Deze Self is het vierde element en is geïnspireerd door het werk van Carl Jung. The Self heeft in het SI-model als doel om datgene te representeren waarin cliënt al bereikt heeft wat hij wil bereiken en dit al verenigd heeft met de beste versie van zichzelf. De drie basiselementen herbergen elk een aantal subelementen, die ons meer in detail iets vertellen over waar de blokkade van de cliënt zit.

The Mind

The Mind representeert alle cognitieve processen die op bewust en onbewust niveau invloed hebben op het probleem of de oplossing. We onderzoeken overtuigingen op alle niveaus van de logische niveaus van Bateson. Zoals waarden, aangeleerde gedachtenpatronen en/of beelden die in het verleden of in de toekomst spelen waar de cliënt een probleem ervaart of een oplossing kan vinden. Verder onderzoeken we of de kern van het probleem in het verleden, heden of toekomst speelt. Deze subelementen worden ‘Past’, ‘Present’ en ‘Future’ genoemd.

Mogelijke vragen bij The Mind:

• Wat geloof je over datgene waar je aan wil werken?
• Hoe lang geloof je dit al? (Check en vraag of het in het verleden speelt)
• Wat zeg je over jezelf in dit moment?
• Hoe ziet vanaf deze positie je toekomst eruit?

‘Mentale veerkracht heeft zowel een beschermende als herstellende functie’ – Roderik Kelderman

The Body 

The Body representeert alles wat in het lichamelijke geheugen is opgeslagen. Denk hierbij aan intense ervaringen uit het verleden die op dat moment niet volledig verwerkt konden worden en een herinnering in het lichaam hebben achtergelaten. De drie subelementen die bij de body horen waarin we diagnosticeren zijn: ‘Freeze’, ‘Fight’ en ‘Flight’.

Mogelijke vragen bij The Body:

• Waar in je lichaam voel je het?
• Staat dat gevoel stil of beweegt het?
• Herken je dit gevoel bij datgene waar jij aan wil werken?

The Field

The Field representeert alles wat zich in ‘de onderstroom’ afspeelt. De onderstroom is datgene wat een cliënt of een organisatie op onbewust niveau beïnvloedt. Denk hierbij aan de familiegeschiedenis van een cliënt of de sociale dynamiek en hiërarchische structuren binnen en buiten een organisatie of familiesysteem. De drie subelementen waarin we bij the Field diagnosticeren zijn: ‘Epigenetica’, ‘Nurture’ en ‘Environment’.

Mogelijke vragen bij The Field:

• Wat neem je waar op deze positie?
• Sta je hier alleen of zijn er mensen bij betrokken?
• Ken je dit gevoel en van wie is het?
• Waar sta jij ten opzichte van de anderen?
• Voel jij je gezien? Zie je de anderen?

The Self

Carl Jung stelde dat je pas een volledig ontwikkeld mens bent als je jouw licht- en schaduwkanten in jezelf hebt geïntegreerd. Het archetype dat dit volledig heeft omarmd, noemt hij The Self. The Self representeert de vereniging van je onderbewustzijn en je bewustzijn. Deze vereniging ontstaat vaak na het zien of ervaren van een oplossing voor de uitdagingen of problemen. In The Self kom je weer in je kracht en voel je je de beste versie van jezelf. Dit element wordt in Systemic Integration meestal aan het einde van een sessie ingezet, nadat de cliënt een interventie heeft gehad. The Self wordt gebruikt als een laatste check, waarin wordt nagegaan of de blokkade ook echt helemaal opgelost is. Is er weer doorstroming van levensenergie? Is de blokkade opgeheven? Staat iemand weer in zijn of haar kracht?

Mogelijke vragen bij The Self:

• Hoe is het nu anders, nu je van je probleem af bent?
• Wat is er nu veranderd?
• Hoe anders ziet je toekomst eruit nu je van je probleem af bent?
• Wie ben je zonder je probleem?

Oplossingsgericht model

Het is belangrijk om dit model in eerste instantie te gebruiken als diagnosemodel, niet als oplossingsgericht model. Het doel van het SI-model is om zicht te krijgen op waar de kern van het probleem van de cliënt ligt en dus een diagnose te stellen. Vervolgens kun je daar, eventueel in overleg met een team van specialisten, een interventie op toepassen en dan wél oplossingsgericht te werk gaan. Natuurlijk geldt vaak: als iets gezien is en zichtbaar is gemaakt voor de cliënt, verandert er vaak al veel. Bij sommige cliënten is zelfs de blokkade dan al weg. Echter is het gangbaarder om de na uitvoering van het SI-model een (coach)traject of interventie te starten.

Systemic Integration en veerkracht 

Mentale veerkracht en stress horen bij elkaar. De veerkracht van je cliënt wordt namelijk pas zichtbaar op het moment dat hij of zij geconfronteerd wordt met stress of blokkades. En daarbij kun je alleen veerkrachtiger worden door met stress en tegenslagen te leren omgaan en ze te herkennen. Een deel van ieders veerkracht is genetisch bepaald. Dat genetische deel is onveranderbaar. Wel kun je je omgeving en je gedrag zo veerkrachtig mogelijk maken. Dat epigenetische deel, letterlijk dat wat bovenop je genen komt, is veranderbaar. Met het SI-model kun je kijken waar de blokkade zit waardoor iemand veerkracht mist.

Het SI-model versterkt veerkracht doordat cliënten

• ervaren dat lichaam en geest één zijn;
• ervaren dat ze in staat zijn om anders naar uitdagingen te kijken;
• zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld ontwikkelen;
• nieuwsgierigheid en optimisme aanboren;
• positieve leerervaringen meenemen voor toekomstige gebeurtenissen.

Veerkracht verbeteren is een proces, niet iets dat cliënten van de ene op de andere dag kunnen transformeren. Systemic Integration kan daarbij een prachtige inzichtgevende tool zijn voor jezelf en je cliënten.

Wil jij Systemic Integration echt bestuderen vanuit haar wortels? In de Master Coach opleiding en Systemisch Coachen opleiding zul je het leren! Meer informatie? Klik hier voor de brochure.